Gülüş Önemli mi? Siyasetin Sessiz Dili Üzerine Bir Analiz
Bir Siyaset Bilimcinin Düşünceleriyle Başlarken
Bir siyaset bilimci olarak gücün doğasını anlamaya çalışırken fark ettiğim şeylerden biri, siyasetin yalnızca yasalar, kurumlar ya da iktidar oyunlarından ibaret olmadığıdır. Siyaset aynı zamanda bir jesttir, bir bakıştır, bir gülüştür. Gülüş; bireyler arasında kurulan görünmez köprülerin, iktidar ilişkilerinde beliren ince çizgilerin bir yansımasıdır. Peki, gerçekten de gülüş önemli mi? Bu soruyu sormak, aslında toplumsal düzenin görünmeyen mekanizmalarını sorgulamak anlamına gelir.
Gülüş ve İktidar İlişkileri
İktidar, yalnızca zor kullanma kapasitesiyle değil, duygular ve semboller üzerinden de işler. Bir liderin gülüşü, çoğu zaman bir ideolojinin simgesidir. Devlet başkanlarının kameralar karşısındaki gülümsemeleri, ulusa güven telkin eden ya da manipüle eden bir araç olabilir. Bu durumda gülüş, siyasal bir eyleme dönüşür. Michel Foucault’nun “iktidar her yerdedir” tespiti, gülüşün bile politikleşebileceğini gösterir. Çünkü gülmek, bazen itaati, bazen meydan okumayı temsil eder.
Bir politikacının “samimi” gülüşü, halkla arasındaki mesafeyi azaltırken; yapay bir gülüş, halkın sezgisel radarında bir “maskeye” dönüşür. Böylece gülüş, iktidarın meşruiyet inşasının parçası haline gelir.
Kurumlar, İdeoloji ve Gülüşün Disiplini
Toplum, kurumlar aracılığıyla bireyleri belli davranış kalıplarına uymaya zorlar. Okulda “nazikçe gülümsemek”, iş yerinde “ölçülü tebessüm etmek”, siyasette “diplomatik gülüş” göstermek hep bu disiplin mekanizmalarının ürünüdür. Bu bağlamda gülüş, yalnızca duygusal değil, ideolojik bir araçtır.
İdeolojiler, hangi gülüşün kabul edilebilir, hangisinin tehditkâr olduğunu belirler. Örneğin, otoriter rejimlerde “fazla gülmek” bile bir itaatsizlik olarak algılanabilir. Bu noktada sorulması gereken provokatif soru şudur: Toplumsal düzeni korumak için mi gülüyoruz, yoksa düzenin bir parçası olduğumuzu göstermek için mi?
Vatandaşlık ve Gülüşün Kamusal Rolü
Bir vatandaş olarak gülmek, kamusal alanın bir performansıdır. Gülüş, katılımın bir biçimi olabilir. Protestolarda atılan sloganlarla birlikte gelen gülüşler, sistemin ciddiyetine meydan okur. Mizah ve gülüş, demokratik toplumlarda direnişin en zarif formlarından biridir. Gülmek, korkuyu dağıtır; sessiz çoğunluğun sesini duyulur hale getirir.
Tam da bu nedenle siyaset sahnesinde gülüş, bir “politik eylem”dir. Her gülüş, vatandaşın “ben de varım” deme biçimidir.
Erkek ve Kadın Gülüşlerinin Siyaseti
Toplumsal cinsiyet perspektifinden bakıldığında, erkeklerin gülüşü genellikle güç, strateji ve kontrolün bir göstergesidir. Erkek liderin gülüşü, çoğu zaman “ben hâkimim” mesajı taşır. Bu, Weber’in otorite kavramıyla örtüşen bir durumdur.
Öte yandan, kadınların gülüşü daha çok demokratik katılım, diyalog ve empati odaklıdır. Kadın siyasetçilerin tebessümü, çoğu zaman kapsayıcı bir siyasetin sembolüdür.
Ancak burada önemli bir denge vardır: Kadınların gülüşü sıklıkla “duygusal” olarak etiketlenirken, erkeklerin gülüşü “karizmatik” olarak tanımlanır. Bu çifte standart, siyasal kültürün derinlerine yerleşmiş bir eşitsizliğin göstergesidir.
Bu noktada şu soruyu sormak gerekir: Bir kadının gülüşü neden tehdit olarak algılanır da bir erkeğin gülüşü güven telkin eder?
Gülüşün Toplumsal Düzenle İlişkisi
Toplumun düzeni, ciddi yüzlerin mi yoksa gülen yüzlerin mi omuzlarında yükselir? Gülüş, düzenin sürekliliğini mi sağlar yoksa onu bozan bir jest midir?
Siyaset, bazen ciddiyetin maskesi altında baskıyı gizler; bazen de gülüşün maskesiyle meşruiyet üretir. O halde, siyaset bilimi açısından gülüş; hem iktidarın hem de direnişin dili olabilir.
Sonuç: Gülüş, Sessiz Bir İktidar Dili
Gülüş, bir yüz kası hareketinden çok daha fazlasıdır. O, toplumun nasıl yönetildiğini, bireylerin nasıl şekillendiğini ve ideolojilerin nasıl yayıldığını gösteren bir aynadır.
Siyaset bilimi açısından bakıldığında, gülüş; hem bastırılmış bir direniş biçimi hem de iktidarın yumuşatılmış yüzüdür.
O halde, soruyu yeniden sormak gerekir: Gülüş önemli mi?
Evet. Çünkü bazen bir gülüş, bir konuşmadan daha güçlüdür. Ve bazen, o gülüşün arkasında bütün bir rejimin sessiz hikayesi gizlidir.